Thực đơn
Dinh dưỡng cho ngựa
Xác định loại năng lượng dành cho ngựa cũng quan trọng. Một số con ngựa khá nóng tính (bị kích thích nhanh chóng và dễ sợ hãi). Trong trường hợp này, nên cung cấp cho chúng nguồn năng lượng giải phóng chậm (chất xơ và dầu), vì đây là loại năng lượng an toàn nhất và ít gây ra vấn đề sức khỏe. Trong khi đó một số con lại hay lười biếng và ít hoạt động, vì thế nên cho chúng ăn nguồn năng lượng giải phóng nhanh (tinh bột trong ngũ cốc ví dụ như là yến mạch và lúa mạch đen. Tuy nhiên, tinh bột có thể gây nên vấn đề sức khỏe và cần phải cung cấp có chừng mực ở một vài con ngựa. Một số nhà sản xuất thức ăn cũng đưa ra một số lời khuyên hữu ích khi cho ngựa ăn.
Một số người nuôi ngựa muốn mình có cảm giác rằng đang cho ngựa ăn hợp lý và phức tạp hóa, cũng như làm mất cân bằng chế độ ăn uống của chúng. Nguồn thức ăn đa dạng là điều tốt nhưng chỉ nên cung cấp có chừng mực. Cho ngựa tiếp cận, thay vì cho ăn nhiều loại thức ăn gia súc, cỏ, trái cây và rau quả. Không nên cho ăn một loại quá nhiều, nên tập làm quen/thay đổi thức ăn dần dân. Cho ăn không hợp lý có thể gây nên vấn đề bệnh tật và hành vi như:
Kiểm soát mức năng lượng trong thức ăn gia súc bằng cách cho ăn nhiều loại khác nhau hoặc trộn chung nhiều loại. Mỗi loại thức ăn gia súc có chứa lượng DE (năng lượng tiêu hóa) khác nhau tùy thuộc vào từng loại thức ăn (cỏ, thức ăn dự trữ, cỏ khô, rơm yến mạch) và các loại cỏ (lúa mạch đen, cỏ đuôi mèo, cỏ chân gà hoặc cỏ vườn). Ngoài ra thời điểm trong năm cũng có tác động đến DE.
Cỏ mùa xuân có mức năng lượng cao trong khi cỏ mùa đông lại thấp hơn. Đối với cỏ dự trữ thì thời gian gặt cũng ảnh hưởng đến DE. Cỏ mới gặt thường có mức DE cao trong khi cỏ để lâu sẽ bị giảm DE xuống. Rơm Yến mạch có hàm lượng DE rất thấp. Cách tốt nhất để xác định giá trị dinh dưỡng trong trong thức ăn gia súc đó là phân tích thành phần. Nên đo khối lượng thức ăn thay vì “xúc” theo cảm tính. Đong xem mỗi loại thức ăn cần “xúc” bao nhiêu là hợp lý.
Điều chỉnh lượng hấp thụ thức ăn của ngựa nếu cần thiết. Nhu cầu dinh dưỡng của ngựa tùy thuộc vào số lượng cỏ tươi mà chúng đã ăn trong khi gặm cỏ ngoài đồng và mức hoạt động của chúng, cần xác định nhu cầu của ngựa hằng ngày để quyết định xem có nên giảm bớt hoặc tăng thêm lượng thực phẩm trong khẩu phần ăn thông thường hay không. Nếu chăn thả ngựa ngoài đồng suốt cả ngày và chúng đã ăn nhiều cỏ tươi thì không cần ăn thêm nhiều cỏ khô nữa.Nếu ngựa hoạt động cả ngày và di chuyển rất nhiều, nên cho chúng ăn thêm thức ăn để bù lại lượng calo đã tiêu thụ.
Thay đổi dần dần chế độ ăn uống của ngựa, nếu cần phải thay đổi cách thức cho ăn, không nên chuyển đổi sang chế độ mới ngay lập tức. Bắt đầu bằng cách thay thế 25% thức ăn cũ với thức ăn mới. Sau hai ngày, thay thế 50% thức ăn cũ bằng thức ăn mới. Sau hai ngày tiếp theo, thay thế 75% thức ăn cũ bằng thức ăn mới. Tiếp sau hai ngày có thể cho chúng ăn 100% thức ăn mới. Ngoài việc thay đổi chế độ ăn uống dần dần, nên cho chúng ăn tại thời điểm cố định mỗi ngày. Ngựa sẽ hoạt động tốt hơn nếu chúng ăn uống đúng bữa. Việc thay đổi thức ăn hoặc lịch trình ăn uống đột ngột có thể khiến cho ngựa bị đau bụng và viêm móng. Đau bụng ở ngựa là tình trạng bị đau dữ dội và có thể phải tiến hành phẫu thuật.
Cho ngựa uống nhiều nước sạch là một trong những ưu tiên quan trọng, cần tạo điều kiện cho chúng được tiếp cận nguồn nước thường xuyên, nếu không, nên cho ngựa uống nước ít nhất hai lần một ngày và để chúng hấp thụ nước trong vài phút. Kiểm tra nước trong máng vẫn sạch và không bị đóng băng. Luôn vệ sinh máng nước và xả sạch mỗi ngày. Nên cho ngựa uống đủ nước trước khi cho ăn. Thường cho ngựa uống nước vào lúc đã ăn một phần cỏ và trước lúc cho ăn tinh bột. Nhu cầu nước uống của ngựa phụ thuộc điều kiện thời tiết khí hậu và tính chất thức ăn. Nước uống cho ngựa cần phải trong sạch. Tuyệt đối không cho ngựa uống nước bẩn dễ làm ngựa đau bụng hoặc mắc các bệnh ký sinh trùng đường tiêu hoá.
Cho ngựa ăn thức ăn thô trước thức ăn tinh. Trong dạ dày của ngựa, thức ăn sắp xếp theo thứ tự, không xáo trộn và nằm tại dạ dày lâu hay chóng tuỳ thuộc theo loại thức ăn và theo thời gian ăn. Thức ăn thô nên cho phần lớn vào buổi tối, buổi sáng và buổi trưa chỉ cho ăn ít. Thức ăn trong ngày cần cho ăn làm nhiều lần. Ngựa nhai thức ăn rất tốt, nhưng không thể ăn một lần nhiều thức ăn vì dạ dày chỉ có một túi và không nhai lại. Ngựa ăn chậm rãi nhai kỹ thức ăn và nuốt từng khối nhỏ, 15-20 lần nhai mới tiết nước bọt. Thức ăn càng thô, càng khô, thời gian nhai càng dài thì lượng nước bọt tiết càng nhiều. Tính chất thức ăn khác nhau có thể làm cho số lượng và thành phần nước bọt của ngựa khác nhau. Khi làm việc hoặc cơ thể thiếu nước thì sự tiết nước bọt giảm 50%.
Cho ăn ít nhưng thường xuyên. Dạ dày của ngựa khá nhỏ so với kích thước cơ thể và không thể tích trữ quá nhiều thức ăn. Cho ngựa ăn thức ăn vặt có chừng mực. Cung cấp phần thưởng khi muốn khen ngợi là một cách hiệu quả để gắn kết với ngựa, chỉ cần cho chúng ăn vừa phải để không tạo thói quen đòi hỏi thức ăn hay lùng sục quần áo của chủ để tìm phần thưởng, có thể cho ngựa ăn thức ăn vặt như là táo tươi, cà rốt, đậu Hà Lan, vỏ dưa hấu và cần tây. Tùy thuộc vào cách thức cho ăn mà nên cung cấp thêm thức ăn cho chúng vì đôi lúc thức ăn sẽ rơi vãi ra đất hoặc ổ của ngựa.
Cho ăn một tiếng trước hoặc sau khi cưỡi ngựa, không nên cho chúng ăn ngay trước hoặc sau khi hoạt động mạnh vì lưu lượng máu sẽ chuyển hướng ra khỏi nội tạng và gây trở ngại trong việc tiêu hóa. Lên kế hoạch cho ăn theo tiến độ hoạt động của ngựa. Nếu ngựa hoạt động nặng, nên cho chúng ăn trước đó khoảng ba tiếng. Không cho ngựa ăn ngũ cốc ngay sau khi tập luyện vì có thể làm chúng đau bụng, cần cho ngựa nghỉ ngơi hợp lý trước khi ăn để tránh xảy ra tình trạng này, có thể nhận biết thời điểm ngựa đã lấy lại sức khi lỗ mũi của chúng không còn nở rộng và không thở nặng nề.
Phải có máng cho ngựa ăn để ngựa ăn có tư thế thoải mái, tốt cho tiêu hóa máng ăn cho ngựa có thể xây bằng gạch hoặc đóng bằng ván gỗ. Máng cần có kích thước thích hợp, chiều dài 0,6-0,8m; rộng 0,35-0,45m; sâu 0,25-0,30m để chứa được thức ăn nhưng dễ lau chùi khi cần thiết. Cần bố trí ở độ cao vừa tầm ngựa đứng để việc ăn uống được dễ dàng. Ngựa làm việc khi đi trên đường có thể cho thức ăn vào túi rồi treo lên đầu. Bảo quản khu vực chứa thức ăn tránh xa tầm với của ngựa. Buộc chặt thùng bằng dây thun đàn hồi hoặc khóa để chúng không ăn quá nhiều so với quy định. Đối với ngựa ăn ngũ cốc quá nhanh, nên đặt một hoặc hai hòn đá lớn vào xô ngũ cốc. Khi ăn chúng sẽ phải đẩy hòn đá ra ngoài thì mới tiếp cận thức ăn được.
Theo dõi chăm sóc, thường xuyên quan sát tập quán ăn uống, sinh hoạt của ngựa để phát hiện kịp thời các trường hợp ngựa đau ốm. Ngựa khoẻ mạnh tinh thần hoạt bát lanh lợi, da dẻ mịn màng, hậu môn khép kín. Còn tinh thần uể oải (đi cúi đầu), vận động chậm chạp, mắt lờ đờ, có nhữ, ăn uống kém, thở nhiều, ra mồ hôi toàn thân là những biểu hiện ngựa không khoẻ mạnh.
Trộn nhiều loại thức ăn hằng ngày và bỏ thức ăn thừa, nên trộn thức ăn hằng ngày thay vì trộn toàn bộ thức ăn cùng một lúc để khẩu phần được cố định và cho phép quan sát xem ngựa đang ăn gì. Nếu chúng để lại thức ăn hoặc bị ốm, có thể ngừng sử dụng thực phẩm đó. Không để cho ngựa đẩy chủ ra ngoài trong khi cho chúng ăn (bất kể lúc nào, nhưng đặc biệt là khi cho ăn). Nên cho ngựa ăn theo lịch trình cố định. Không thay đổi thời gian, không nên cho ăn vào lúc 7 giờ ngày hôm nay và hôm sau lại cho ăn lúc 8 giờ. Khi chuẩn bị cho chúng ăn, cần thực hiện theo cùng một thời điểm mỗi ngày.
Theo dõi phân ngựa là một cách kiểm tra nuôi dưỡng và phát hiện một số bệnh tật của tiêu hoá. Nếu ngựa tiêu hoá tốt, phân ra thành từng cục gọn, tươi, nhẵn bóng và tụ thành đống nhiều cục, không nhão quá cũng không cứng quá, màu vàng sẫm, hay nhạt màu tuỳ theo thành phần thức ăn. Khi phát hiện phân khô, vón, dính, thối phải lập tức tìm nguyên nhân để tiến hành điều chỉnh, chế biến thức ăn cho phù hợp.
Riêng ở Việt Nam, do người dân sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc rầy và thuốc diệt cỏ quá nhiều. Nếu ăn phải, ngựa sẽ lăn ra chết trong vòng vài giờ. Có trường hợp do cho ngựa ăn phải cỏ bị nhiễm thuốc trừ sâu dẫn đến con ngựa đua chết, do đó, dân nuôi ngựa bắt đầu cẩn thận khi tìm cỏ cho ngựa ăn. Trước khi cắt, họ thường dùng liềm quơ ngang ngọn cỏ, nếu có cào cào, châu chấu bay lên là cỏ có thể dùng cho ngựa được[18] đối với các con ngựa đảo Cumberland cũng phải chịu các vấn đề tiêu hóa liên quan đến việc ăn phải một lượng lớn cát trong thức ăn đã gây tắc nghẽn đường ruột và đầy bụng.
Những nhân tố cần phải tránh để khỏi trở ngại cho tiêu hoá là cho ngựa ăn tự do, bừa bãi, không có máng ăn, không chia khẩu phần để ngựa tranh giành, cắn đá nhau. Khi đang nóng cho uống nước quá lạnh có thể gây kích thích thần kinh làm ngừng hoạt động tiêu hoá sinh ra đau bụng. Cho tắm nước lạnh có thể làm cho dạ dày ngừng co bóp, ngừng tiết dịch vị, hại cho tiêu hoá. Ban đêm cần tạo điều kiện yên tĩnh để cho ngựa nghỉ ngơi thoải mái. Hàng ngày phải rửa máng ăn, không để tồn lưu thức ăn thừa của ngày hôm trước trong máng.
Thực đơn
Dinh dưỡng cho ngựaLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Dinh dưỡng cho ngựa